Celem fizjografii jest opis przyrodniczy kraju z uwzględnieniem geologii, geomorfologii, klimatu, układu rzek, gleby, fauny i flory. Dzięki niej można zakwalifikować i podzielić teren pod kątem celowego planowania przestrzennego.
Fizjografia daje również możliwość oceny warunków przyrodniczych, by odpowiednio móc zagospodarować dany teren. Dzięki niej możliwe są również szacunki, które tereny powinny być objęte ochroną przyrodniczą, czy i jak można wykorzystać daną przestrzeń w celach turystycznych i rekreacyjnych oraz jakie są możliwości, jeśli chodzi o użytkowanie ich w charakterze rolniczym lub leśnym. Fizjografia jest dziedziną interdyscyplinarną, która pada układ geograficzny i przyrodniczy dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego, by przy kształtowaniu danego środowiska przez człowieka, zachować jego walory przyrodnicze i ochronić jego cenne zasoby.
Fizjografia swój zakres działań i zainteresowań zaczęła na nowo definiować w latach 80. ubiegłego stulecia. Związane to było z postępującą degradacją i zanieczyszczeniem środowiska, co było spowodowane m.in. niewłaściwymi decyzjami planistycznymi. Często skutkowało to nieodwracalnymi zmianami w układach przyrodniczych. Zaczęto więc stawiać fizjografii nowe cele i metody działania.
Opracowanie fizjograficzne jest niezbędne przed przystąpieniem do prac związanych z planem zagospodarowania przestrzennego. Regulują to akty prawne: art.72 ust.6 ustawy z 26.04.2001r. Prawa ochrony środowiska (DzU Nr 62, poz.627 z późniejszymi zmianami), a rozporządzenie Ministra Środowiska z 9.09.2002r. (DzU Nr 155, poz.1298) zawiera szczegółowe wytyczne, jeśli chodzi o jego treść merytoryczna i formę.
W myśl tych ustaleń opracowanie fizjograficzne powinno zawierać część kartograficzną i opisową, w której powinny się znaleźć:
- charakterystyka stanu i funkcjonowania środowiska (w tym dynamika jego zmian, zasoby itd.), oraz ich ocenę;
- prognoza zmian i zjawisk, jakie zajdą na danym obszarze przy dotychczasowym jego użytkowaniu;
- wyodrębnienie obszarów, które mogą pełnić funkcje przyrodnicze, czyli mają predyspozycje do kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej;
- ocena, w jaki sposób można przestrzeń zagospodarować do różnych celów np. mieszkaniowych, rekreacyjnych czy rolniczych.
Można wyodrębnić parę etapów opracowań fizjograficznych:
- Na etapie diagnozy należy przeanalizować dostępne mapy danego obszaru i jego poszczególnych komponentów (np. geoglogicznych, geomorfologicznych, użytkowania ziemi). Dzięki temu można dokonać kompleksowej charakterystyki środowiska.
- Etap oceny jest trudny i wymaga wieloaspektowego podejścia, by stwierdzić, czy aktualne zagospodarowanie danej przestrzeni jest zgodne z jej potencjałem i uwarunkowaniami przyrodniczymi.
- Na etapie prognozy wytycza się kierunki zmian i rozwoju środowiska przy jego aktualnym zagospodarowaniu.
- Ostatni – etap wskazań – służy temu, by sporządzić mapy z obszarami, na których realizowane powinny być określone funkcje użytkowe.