W Polsce „geodezją” nazywamy zarówno naukę ścisłą, zajmującą się pomiarami dużych obszarów i całej Ziemi, jak i dziedzinę techniki, zajmującą się pozyskiwaniem informacji na temat elementów środowiska geograficznego, w tym pomiarami małych powierzchni. Na Zachodzie ta druga dziedzina nazywana jest „miernictwem”, a „geodezja” to termin używany w odniesieniu do nauki ścisłej.

Geodezja koncentruje się nie tylko na zbieraniu informacji o elementach środowiska geograficznego, ale także na kształcie i wymiarach części lub całości Ziemi, a także określa położenie na niej wybranych obiektów. Pozyskane informacje wykorzystuje się do rozwiązywania problemów badawczych i projektowych, mają one także zastosowanie w gospodarce i planowaniu inżynierii.

Historia geodezji w Polsce sięga nawet XII/XIII wieku. Pierwsi „geodeci” używali do pomiarów kijów, żerdzi i sznurów, stąd nazywani byli „żerdnikami”. Żerdnicy pracowali dla króla i zajmowali się pomiarem gruntów oraz wytyczaniem obszaru miast, z czasem do ich zadań należało również rozstrzyganie sporów granicznych, szacowanie wartości nieruchomości i klasyfikacja gruntów. W średniowieczu po wielkiej reformie rolnej grunty zaczęto dzielić na łany, powstało wiele nowych wsi i miast, w których wytyczano rynki w kształcie prostokąta. Zajmowali się tym ówcześni geodeci. W 1631 r. powołano pierwszą polską Katedrę Geodezji na Akademii Krakowskiej, której absolwenci uzyskiwali tytuł geometry królewskiego. Pod koniec XVI wieku Stanisław Grzebski napisał pierwszą książkę techniczną w języku polskim poświęconą geodezji.

Po rozbiorach Polski ówcześni geodeci wcielani byli do pruskich, austriackich i rosyjskich urzędów, gdzie prowadzili pomiary na potrzeby tych państw. W wyniku różnych reguł stosowanych w poszczególnych państwach, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, okazało się, że system pomiarów, jednostek miar i mapy są niespójne. 4 stycznia 1919 roku w Warszawie odbył się Pierwszy Powszechny Zjazd Mierniczy zorganizowany przez Kazimierza Madalińskiego. W obradach uczestniczyło 250 mierniczych. Przewodniczącym Zjazdu był Jan Krudysz z Krakowa. Uczestnicy zjazdu postulowali utworzenie głównego urzędu mierniczego. W 1925 r. zaczęła obowiązywać ustawa o mierniczych przysięgłych, która określała, jakie warunki musi spełniać kandydat. Po 4 latach utworzono samorządową izbę mierniczą, a mierniczymi przysięgłymi mogli zostać jedynie absolwenci uczelni.

Centralny urząd koordynujący pracę geodetów – Główny Urząd Pomiarów Kraju powstał po II wojnie światowej w 1945 r., jednak w 1953 r. zlikwidowano ostatnie prywatne biuro miernicze i podzielono geodezję i kartografię na 3 resorty: Centralny Urząd Geodezji i Kartografii, Ministerstwo Rolnictwa i Ministerstwo Gospodarki Komunalnej. Zakładanie prywatnych firm geodezyjnych stało się możliwe dopiero po 1989 r. Wtedy też weszła w życie ustawa „Prawo geodezyjne i kartograficzne”. Wiele instrukcji technicznych regulujących standardy dotyczące geodezji w Polsce zastąpionych zostało w 2011 roku przez „Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie standardów technicznych wykonywania geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych i wysokościowych oraz opracowywania i przekazywania wyników tych pomiarów do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego”. Nowe rozporządzenie weszło w życie 22 sierpnia 2020 r. niedługo po wprowadzeniu znowelizowanej ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne.

Historia geodezji w Polsce: od tradycyjnych metod pomiarowych do nowoczesnych technologii

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *